Συνεταιρισμός Αρωματικών Φυτών Βοΐου Κοζάνης

Καλλιέργεια Ρίγανης, Σιδερίτη (τσάι του βουνού) και άλλων Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών που γίνεται προσπάθεια ανάπτυξης της καλλιέργειάς τους στο Ν. Κοζάνης λόγω των πολλών ωφελειών που έχουν, όπως:

Θα αποτελέσουν πρωταρχικό παράγοντα στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών της περιοχής.
Θα συντελέσουν στην ανάπτυξη και του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας (Μονάδες
επεξεργασίας προϊόντων των Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών).
Θα αξιοποιήσουν τις οριακές εκτάσεις και τα σχολάζοντα εργατικά χέρια.
Θα συμβάλουν στην παραμονή του πληθυσμού, στις περιοχές που θα καλλιεργηθούν και στις περιοχές που θα ιδρυθούν οι μονάδες επεξεργασίας.
Θα συμβάλουν στην τόνωση του οικογενειακού εισοδήματος και κατ’ επέκταση στην αύξηση των γεννήσεων στις οικογένειες αυτές.
Θα συμβάλουν στην αειφόρο παραγωγή των εδαφών λόγω του πολυετούς χαρακτήρα των περισσοτέρων εξ αυτών και της ελάχιστης απαίτησης που έχουν σε μηχανική καλλιέργεια του εδάφους.
Θα συμβάλουν στην καθαρότητα και την προστασία του περιβάλλοντος λόγω το
περιορισμού των χημικών επεμβάσεων λόγω της καταλληλότητάς των για την εφαρμογή
της βιολογικής γεωργίας.
Θα βοηθήσουν την ανάπτυξη της μελισσοκομίας.
Θα συμβάλουν στην ανάπτυξη του αγροτουρισμού.
Δεν υπόκεινται σε περιορισμούς από την Ε.Ε. όπως συμβαίνει με άλλα αγροτικά προϊόντα.

Ρίγανη η Ελληνική

To είδος Origanum vulgare ssp. hirtum είναι διεθνώς γνωστή ως Ελληνική ρίγανη (αγγλικά Greek oregano), η οποία είναι ιθαγενές φυτό της χώρας μας.

Απαιτήσεις σε κλίμα, έδαφος, θρεπτικά στοιχεία και νερό.

Είναι φυτό με πολύ πλαστικό χαρακτήρα ανάπτυξης ως προς τις εδαφοκλιματικές απαιτήσεις. Αυτοφύεται σε μεγάλη ποικιλία εδαφών και κλιμάτων από παραθαλάσσιες έως ορεινές περιοχές στη νησιώτικη και την ηπειρωτική Ελλάδα σε πλούσια και φτωχά εδάφη. Η ρίγανη αντέχει στην ξηρασία και μπορεί να καλλιεργηθεί ξηρικά. Όταν όμως παρουσιασθεί παρατεταμένη ξηρασία ιδίως την περίοδο της άνοιξης ένα ή και δύο ποτίσματα (30-40 χιλιοστών το καθένα, που αντιστοιχεί σε 30-40 κ. μ./στρ.) την ωφελούν, αυξάνοντας την απόδοση χωρίς να μειώνεται ιδιαίτερα η ποιότητα.

Τρόποι πολλαπλασιασμού και εγκατάστασης της καλλιέργειας

Η ρίγανη πολλαπλασιάζεται με σπόρο ή με παραφυάδες και διαίρεση φυτών που παίρνονται από παλιές φυτείες.

Η εγκατάσταση της φυτείας γίνεται τόσο το φθινόπωρο όσο και την άνοιξη. Τα σπορεία για την απόκτηση σποροφύτων για φθινοπωρινή εγκατάσταση φυτείας, ετοιμάζονται τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου, ενώ για τις ανοιξιάτικες καλλιέργειες μέσα στον Ιανουάριο, ανάλογα με τις τοπικές κλιματικές συνθήκες, και καλύτερα σε ειδικά διαμορφωμένες πρασιές υπό κάλυψη με ναύλου.

Τρόπος καλλιέργειας

Η φύτευση των σποροφύτων ή των παραφυάδων μπορεί να γίνει σε δύο περιόδους: τον Οκτώβριο ή και νωρίτερα όταν η φύτευση γίνει σε περιοχή με μεγάλο υψόμετρο και το Μάρτιο. Εάν υπάρχει δυνατότητα στάγδην άρδευσης η φύτευση μπορεί μέχρι να γίνει μέχρι τα μέσα Μαΐου. To χωράφι που θα εγκατασταθεί η καλλιέργεια πρέπει να προετοιμασθεί κατάλληλα . Τα σπορόφυτα ή οι παραφυάδες φυτεύονται σε αποστάσεις από 60 έως 80 εκ. μεταξύ των γραμμών και 30 έως 40 εκ. μεταξύ των φυτών επί της γραμμής. Σε ξηρικά και αδύνατα (άγονα) χωράφια φυτεύεται πυκνότερα, ενώ σε δυνατά (εύφορα) χωράφια ή όταν μπορεί να βοηθηθεί η καλλιέργεια με μερικά ποτίσματα, αραιότερα.

Η φυτεία μας μέχρι την κοπή της το καλοκαίρι πρέπει να διατηρείται καθαρή από ζιζάνια. Για το λόγο αυτό απαιτούνται σκαλίσματα μεταξύ των γραμμών με ειδικό σκαλιστικό μηχάνημα (όπως του καπνού) και μεταξύ των φυτών με τσάπα με το χέρι.

Συγκομιδή, απόδοση

Η συγκομιδή γίνεται μια φορά στο στάδιο της πλήρους άνθησης, με την κοπή όλου του υπεργείου τμήματος σε ύψος 8-10 εκ. από το έδαφος. Στην πλήρη παραγωγή της η φυτεία φτάνει τον τρίτο χρόνο και συνεχίζεται μέχρι άλλα 3-4 χρόνια. Η κοπή γίνεται με χορτοκοπτικο. Η καλύτερη ποιότητα ρίγανης παίρνεται όταν η κομμένη χορτομάζα μεταφερθεί με χαλαρή φόρτωση σε ειδικό ξηραντήριο ή σε ξήρανση υπό σκιά.

Μπορεί επίσης με ειδική ρύθμιση της θεριζοαλωνιστικής μηχανής να αλωνιστεί επί τόπου στο χωράφι, αφού έχει ήδη αποξηρανθεί μετά την κοπή της και να ενσακιστεί σε τσουβάλια. Κατόπιν ανάλογα με την κατεύθυνση του προϊόντος στην αγορά, είτε κοσκινίζεται και μένουν τα φύλλα και τα άνθη, με προορισμό την κατανάλωσή της ως δρόγη, είτε αποστάζεται αλωνισμένη ως έχει με προορισμό την παραγωγή αιθέριου ελαίου ρίγανης.

Ασθένειες, εχθροί

Σε κακώς στραγγιζόμενα χωράφια η καλλιέργεια της ρίγανης μπορεί να παρουσιάσει σηψιρριζίες, που οφείλονται σε μύκητες εδάφους, γι” αυτό σε τέτοια χωράφια η καλλιέργεια της ρίγανης πρέπει να αποφεύγεται.

Χρήσεις

Η ξηρή δρόγη (φύλλα, άνθη) της ρίγανης χρησιμοποιείται στη μαγειρική καθώς και το αιθέριο έλαιο και το ριγανόνερο σε μικρές δόσεις. Ειδικά το αιθέριο έλαιο βρίσκει εφαρμογές στη διατροφή των χοίρων, πουλερικών, αμνοεριφίων όπου λειτουργεί και ως φυσικό αντιβιοτικό. Επίσης οι έντονες αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές, μικροβιοκτόνες και αντισηπτικές ιδιότητες της ρίγανης (ξηρή, δρόγη, αιθέριου ελαίου, ριγανόνερο) καθιστούν τα προϊόντα αυτά πολύτιμο ¨σύμβουλο¨ καλής υγείας αλλά και γευστικής βελτίωσης στην ανθρώπινη διατροφή.

Σιδερίτης (τσάι του βουνού)

Απαιτήσεις σε κλίμα, έδαφος, θρεπτικά στοιχεία και νερό

To τσάι του βουνού είναι φυτό υψομέτρου. Αντέχει στις παγωνιές του χειμώνα όχι μόνον το υπόγειο αλλά και το υπέργειο μέρος των φυτών, έτσι η ανάπτυξή του αρχίζει πολύ νωρίς την άνοιξη επωφελούμενο από την συνήθως αφθονούσα τότε υγρασία του εδάφους. Ως αυτοφυές βρίσκεται σε πετρώδη εδάφη προερχόμενα από αποσαθρώσεις συνήθως ασβεστολιθικών πετρωμάτων και σπανίως σχιστολιθικών. Έχει ελάχιστες απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία, καθόσον το πολύ πυκνό ριζικό του σύστημα εκμεταλλεύεται και τις μικρότερες ποσότητες όλων των θρεπτικών στοιχείων. Αντέχει στην καταπόνηση της έλλειψης νερού, το αξιοποιεί όμως πολύ καλά όταν του παρέχεται (βροχή ή άρδευση). Στις ξηρασίες του καλοκαιριού διακόπτεται η ανάπτυξή του και επαναρχίζει όταν βρει υγρασία.

Τρόπος πολλαπλασιασμού και εποχή εγκατάστασης της καλλιέργειας

Πολλαπλασιάζεται με σπόρο και διαίρεση φυτών.

Τρόπος καλλιέργειας

Τα βαθειά οργώματα και γενικά η υπερβολική κατεργασία του εδάφους δεν είναι απαραίτητη για την εγκατάσταση καλλιέργειας σιδερίτη. Ένα όργωμα και ένα πέρασμα με δισκοσβάρνα πριν την εγκατάσταση είναι αρκετά για την εγκατάσταση της φυτείας. Όταν η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται σε επικλινή εδάφη μεγάλου υψομέτρου όπου δεν αναπτύσσονται ζιζάνια, η γενική κατεργασία του εδάφους μπορεί να αποφεύγεται τελείως και να περιορίζεται μόνο στις ισουψείς γραμμές που θα φυτευτούν τα φυτάρια. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι 60-70 εκ. μεταξύ των γραμμών και 30-40 εκ. μεταξύ των φυτών επί της γραμμής. Η βιολογική καλλιέργεια του σιδερίτη είναι σχετικά εύκολη γιατί απαιτείται μόνον οργανική λίπανση, ενώ οι επεμβάσεις φυτοπροστασίας είναι συνήθως λίγες και όταν απαιτηθούν μπορούν να γίνουν με βιολογικές μεθόδους. Η βιολογική καλλιέργεια του σιδερίτη επιτυγχάνεται με την εφαρμογή των παρακάτω πρακτικών:

α) Τον περιορισμό της καλλιέργειας του εδάφους, γεγονός που μειώνει τους κινδύνους διάβρωσης και σε ορισμένες περιπτώσεις επαυξάνει την οργανική ουσία. Υπάρχουν πλείστες όσες πειραματικές μελέτες που τεκμηριώνουν τα οφέλη της σχετικής ακαλλιεργησίας του εδάφους και ο περιορισμός αποκλειστικά στις απολύτως απαραίτητες καλλιεργητικές εργασίες την κατάλληλη εποχή, που είναι εδική για κάθε καλλιέργεια, έδαφος, ανάγλυφο και κλίμα.

β) Τη λίπανση με κατάλληλη κομπόστα που θα προέρχεται από την κατάλληλη επεξεργασία φυτικών υπολειμμάτων με προσθήκη υπολειμμάτων αυτοφυών φυτών της περιοχής.

γ) Την προστασία από ζιζάνια μόνο με προσεκτικές καλλιεργητικές πρακτικές για το φόβο της διάβρωσης σε συνδυασμό με τη φυτική εδαφοκάλυψη.

δ) Την προστασία από έντομα και ασθένειες με εδικά φυτικά παρασκευάσματα που συνεχώς εξελίσσονται και συνιστά η βιολογική γεωργία, τα οποία υποδεικνύονται από τον οργανισμό πιστοποίησης. Η καλλιέργεια του σιδερίτη μπορεί να δίνει ικανοποιητικό εισόδημα για πάνω από 10 χρόνια.

Συγκομιδή, απόδοση

To τσάι του βουνού καλλιεργείται για τα ανθοφόρα στελέχη του. Καταλληλότερη εποχή συγκομιδής είναι το στάδιο της πλήρους άνθησης και όταν τα ανθοφόρα στελέχη αρχίζουν να ξυλοποιούνται.. Μετά τη συγκομιδή τα ανθοφόρα στελέχη πρέπει να ξεραίνονται υπό σκιά ή σε ξηραντήρια. Δείκτης καλής ξήρανσης είναι το δυνατό – ευχάριστο άρωμα και το πρασινοκίτρινο χρώμα. To κίτρινο χρώμα είναι δείκτης κακής ξήρανσης. Η συνήθης απόδοση σε ξηρά ματσάκια ανθοφόρων στελεχών είναι 100-150 κιλά/στρ.